Wat als leerkrachten en school tekortschieten in hun taak als opvoeder, als partner van ouders of verzorgers, als lid van een onderwijsteam?

Visuele samenvatting van een fictieve casus voorgesteld door de docenten van de vakgroep EGO-OSV, Arteveldehogeschool (2022-2023).

Waar speel het zich af?

  • Onze-Lieve-Vrouwe-Instituut (OLVI) in Gent
  • In het Beroepssecundair Onderwijs, richting restaurant-keuken
  • De school heeft recent een didactisch restaurant
  • De keuken is de plaats van het conflict
  • De keuken is opgesplitst in kook en afwasplaats

Over welke jongeren gaat het?

  • Groep 1: 3de jaar, bestaande uit 8 meisjes
  • Groep 2: 4de jaar, bestaande uit 7 meisjes en 2 jongens, hierna vernoemd als Y. en L.
  • M.: 19 jaar, de broer van Y, 6e jaar kantoor op dezelfde school

Wie zijn de betrokken Leerkrachten (LK)?

  • LK1 geeft het tweede jaar les aan deze richting en in deze school. Werkt goed samen met LK2. 
  • LK2 is een ervaren leerkracht.
  • LK1 en LK2 hebben samen de cursussen vorm gegeven
  • Ze geven in duo les aan de beide groepen

Situatie voorafgaand aan het conflict?

  • Moeilijke samenwerking tussen de jongeren
  • Een week voor het conflict hebben Y. en L. een meningsverschil met getrek en geduw
  • LK1 en LK2 moesten ingrijpen om Y. en L. uit elkaar te halen.

Een week later...het conflict?

  • Een conflict tussen 3 jongens, nl. Y., L. en M.
  • Er wordt stevig op de vuist gegaan
  • L. is er slecht aan toe:
    • Hij reageerde niet zo helder als anders
    • Er liep bloed over zijn voorhoofd
    • Op 1 hand kon hij niet meer steunen

Waar waren de verantwoordelijken en wat gebeurde er verder?

  • LK1 deed de afwas samen met de leerlingen, waardoor zij het geschil niet onmiddellijk opmerkte
  • LK2 was aan het babbelen in het restaurant met klanten, o.a. de directeur, en merkte niets op
  • Wanneer LK1 en LK2 het gevecht horen, komen ze tussenbeide en krijgen ze enkele rake klappen
  • LK1 en LK2 krijgen de situatie onder controle en sturen Y. en M. naar de leerlingenbegeleidster
  • Collega's brengen L. weg uit de keuken

Wat leid ik hier nu uit af m.b.t. ambtsgeheim, aansprakelijkheid e.a.? Ik baseer mij voor mijn antwoord op volgende documenten:

Zorg

  • Eerst en vooral heeft L. onmiddellijk verzorging nodig. Hij kan eerst naar het verzorgingslokaal gebracht worden. Het lijkt mij raadzaam om de ziekenwagen te laten komen. De school zorgt hiervoor.
  • De school verwittigt de ouder of een andere contactpersoon. 
  • Beide leerkrachten en de leerlingen zullen even tot hun positieven moeten komen. Als iemand nog verzorging nodig heeft, gaat deze daarvoor naar het verzorgingslokaal.
  • Samen met de klas verder aan het werk gaan, als dit mogelijk is, om de klanten in het restaurant te bedienen en alles op te ruimen.

Volgende belletjes gaan rinkelen:

  • Voor de leerkrachten is er sprake van het gedeeld ambtsgeheim. De informatie over het geschil mag gedeeld worden binnen of buiten de school wanneer dit noodzakelijk is voor het begeleidings- of hulpproces.
  • De school heeft een herstel- en sanctioneringsbeleid. Er was reeds sprake van een ernstig geschil. Een begeleidende maatregel had erger kunnen voorkomen. Dit wordt uitgebreid besproken in het schoolreglement van OLVI (p.33 e.v.).
  • Er loopt iets grondig fout met het toezicht:
    Beide leerkrachten     zijn verantwoordelijk voor groep 1 en 2:. 
    • Wanneer de afwas gedaan wordt door LK1, begeleidt zij een deel van de groep, maar zij heeft geen zicht over de volledige klas.
    • Voorgaande roept de vraag op of de keukeninrichting anders kan georganiseerd worden.
    • LK2 doet een babbeltje met de directeur. De directeur is dus aanwezig op het moment dat LK2 geen toezicht houdt op het andere deel van de groep. 
    • Beide LK weten uit het vorige geschil tussen Y. en L. dat dit een mogelijke ontvlambare situatie is.
    • Het 'goede huisvader' principe wordt hier niet nageleefd.
  • Met betrekking tot het toezicht is het niet duidelijk hoe leerling M., de broer van Y., bij het conflict kan betrokken raken. Wie was op dat moment verantwoordelijk voor M.?
  • De ouders zijn ook verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen.

Het verdict

  • Algemene burgerlijke aansprakelijkheid: LK1 en LK2 kunnen beiden burgerlijk aansprakelijk gesteld worden:
    • persoonlijke fout, nl. gebrek aan toezicht, waarbij schade mogelijks vermeden kon worden door gebruik te maken van de begeleidende maatregel
    • de fysieke integriteit van het slachtoffer is geschaad
    • er is een oorzakelijk verband tussen fout en schade
  • Specifieke burgerlijke aansprakelijkheid: 
    LK1 oefende voor een deel het toezicht uit, maar LK2 is op het ogenblik van het conflict niet aanwezig, terwijl hij/zij toezicht heeft. Deze vorm van aansprakelijkheid is dus zeker van toepassing op LK2. Toch kan ook samenloop van aansprakelijkheid ingeroepen worden, omdat beide LK verantwoordelijk zijn voor het toezicht.
  • Specifieke burgerlijke aansprakelijkheid van het schoolbestuur:
    Het schoolbestuur is als werkgever verantwoordelijk voor de fouten begaan door de personen onder zijn gezag.
  • Ook de ouders van Y. en M. kunnen aansprakelijk gesteld worden. "Het is niet omdat ouders hun kind om kwart over acht afzetten aan school, dat zij niet aansprakelijk zijn voor wat zoon- of dochterlief daar binnen uitspookt." (Bullen, 2021, p. 20).